In de media: Steeds meer middelbare scholen in de regio leiden hun leerlingen op tot wetenschappers in de dop

De ‘professoren’ van Mad Science stonden begin dit jaar op het podium van het Rythovius College in Eersel, waar zij in hun witte jassen op vermakelijke wijze scheikundige en natuurkundige experimenten uitvoerden voor de ogen van de aanwezige vwo-brugklassers. Het optreden moest deze leerlingen warm maken voor een nieuw onderdeel in hun opleiding: een aparte leerlijn voor wetenschapsoriëntatie. Het Rythovius College is hier in januari mee gestart.

Klaargestoomd
Alle vwo-leerlingen zullen zich gedurende hun zesjarige schoolopleiding op deze school intensief bezig gaan houden met het opzetten van experimenten en onderzoeken. Ook moeten ze hun tanden zetten in vragen als: Hoe formuleer je een goede onderzoekvraag? Hoe kun je de betrouwbaarheid van bronnen beoordelen? Voor het Rythovius College was het een logische stap om wetenschap prominenter op het lesprogramma te zetten. ,,We hebben de voorgaande jaren al flink geïnvesteerd in de academische houding van onze leerlingen, maar meer in losse projecten. Nu hebben we een doorlopende leerlijn gemaakt,”aldus rector Marleen van den Hurk.

Netwerk
Ook het Sondervick College in Veldhoven, het Dr.-Knippenberg College in Helmond, en het Stedelijk College in Eindhoven bieden wetenschapsoriëntatie aan. Het St-Joris College (Eindhoven) is momenteel bezig met het ontwikkelen van een leerlijn, die vanaf volgend schooljaar wordt ingevoerd. Allen hebben ze zich aangesloten bij de WON-Akademie, een landelijk netwerk van 45 scholen.

Niet goed voorbereid op de universiteit
Er is een duidelijke didactische noodzaak om als middelbare school meer aan wetenschap te doen, aldus Ingrid van Zuijdam, opleidingsdirecteur op het Stedelijk College en voorzitter regio Zuid van de WON-Akademie. In haar school heeft wetenschapsoriëntatie al zes jaar een stevige plek in het curriculum.

De leerlingen worden zo beter klaargestoomd voor een toekomst op de universiteit, zo is de gedachte. ,,We krijgen steeds vaker het signaal van universiteiten dat leerlingen van het vwo (in het algemeen, niet specifiek voor Stedelijk College, red.) minder goed zijn toegerust voor het academische onderwijs.” Die bewering wordt ondersteund door cijfers: ruim een op de vijf studenten stopt binnen een jaar met zijn of haar opleiding, volgens cijfers van de VSNU.

Kritisch denken
Dit geluid is eveneens terug te horen in de wetenschappelijke wereld. Onderwijskundige Petrie van der Zanden van de Radboud Universiteit onderzocht voor haar promotie-onderzoek hoe de aansluiting verloopt tussen het vwo en wetenschappelijk onderwijs (wo).

Daarvoor volgde zij een groep van zo’n 230 jongeren op meerdere momenten in hun opleiding, vanaf de eindexamenklas tot aan het eind van hun eerste studiejaar. ,,Op de universiteit moet je goed kunnen reflecteren op leerstof/onderzoek en kritisch kunnen denken. Veel eerstejaars studenten gaven aan dat zij hier nauwelijks op waren voorbereid in het voortgezet onderwijs. Daarom is het zo belangrijk om daar al op de middelbare school aandacht aan te besteden.”

Academisch bewustzijn
Daarvoor hoef je qua didactiek ,,niet eens hele grootse en meeslepende dingen te doen”, aldus Van Zuijdam. ,,Kleine opdrachten kunnen al een academisch bewustzijn wakker maken. Leg leerlingen bijvoorbeeld een tekst voor en vraag hen: Welke wetenschappelijke inzichten zijn hier in terug te vinden?”

De introductie van wetenschapsoriëntatie is daarnaast een manier voor scholen om zich te onderscheiden, zo geven een aantal van de WON-scholen in de regio aan. Eén van de troeven die zij kunnen inzetten tijdens open dagen om leerlingen te overtuigen vooral voor hún school te kiezen.

Niet alleen bèta
Het optreden van Mad Science mag dan iets anders suggereren, wetenschapsoriëntatie binnen de WON-scholen betekent niet dat alle leerlingen met witte jas het scheikundelab in moeten. De academische leerlijn bestrijkt verschillende vakgebieden: niet alleen bèta-onderwerpen komen dus aan de orde, leerlingen worden ook gestimuleerd onderzoek te doen op bijvoorbeeld taalkundig gebied. Dit in tegenstelling tot technasium-scholen, waar de nadruk meer ligt op onderzoeksprojecten in de bèta- techniekhoek. In de eerste jaren is wetenschapsoriëntatie een apart vak in de meeste van de genoemde WON-scholen, later wordt het ingebed in andere vakken. Op het Dr.-Knippenberg College hebben ze een duidelijk beeld van het einddoel dat ze willen behalen met al hun voorbereidende wetenschappelijke inspanningen. Een leerling moet aan het einde van de vwo-opleiding een onderzoek kunnen uitvoeren op het niveau van een eerstejaars student.

Wetenschap in de dop
In de brugklas leren de vwo’ers van deze school daarom al een eerste eigen onderzoekje op te zetten. In de hogere leerjaren gaan ze aan de slag met het invoeren van onderzoeksdata in Excel en het maken van berekeningen met die data. Daarnaast leren zij in hun verslagen op de juiste wijze te verwijzen naar bronnen, volgens de standaardregels die gelden in veel academische disciplines.

Op het Rythovius College werken docenten samen met emeritus hoogleraar Tekstkwaliteit Jan Renkema aan een methode voor academisch schrijven voor 5 vwo-leerlingen. In de bovenbouw krijgen leerlingen op veel WON-scholen daarnaast het vak Big History. Hierin wordt de geschiedenis van de wereld besproken vanaf de oerknal tot het heden, waarbij uit verschillende wetenschappelijke disciplines (zoals astronomie, paleontologie en archeologie) wordt geput.

Motivatie groter
De leerlingen moesten aan het nieuwe vak wennen, zegt WON-docent Maaike Bosma van het Rythovius College. ,,Aanvankelijk liepen sommige studenten er nog niet zo warm voor. Ik had eerst een hele structuur opgezet voor de lessen, en van alles voor hen bedacht. Ik heb dat uiteindelijk losgelaten en de leerlingen zelf een onderwerp laten kiezen dat ze mochten onderzoeken. Daardoor werd hun motivatie veel groter.”

Dat ziet ook Wim Pelgrim, WON-coördinator op het Dr.-Knippenbergcollege. Zelf onderzoek doen geeft zijn leerlingen op meerdere manieren een voorsprong, vindt hij. ,,Zij leren zo heel goed welke onderwerpen hen goed liggen en waar ze het meest in geïnteresseerd zijn. Daarbij werken ze veel samen met klasgenoten. Iets wat ze in hun vervolgopleiding straks ook moeten kunnen bij het maken van groepsopdrachten.”

Streepje voor op de uni?
Vwo-leerlingen die een hbo-opleiding gaan doen hebben het wetenschapsoriëntatie geenszins voor ‘spek en bonen’ gevolgd, aldus Van den Hurk. ,,Ook zij hebben baat bij het aanleren van onderzoeksvaardigheden, omdat op veel hogescholen tegenwoordig een onderzoekshouding wordt verwacht.”

Of de vwo’ers die wetenschapsoriëntatie hebben gevolgd ook écht een streepje voor hebben op de universiteit of hogeschool is nog onduidelijk. Specifiek wetenschappelijk onderzoek is er nauwelijks naar gedaan. Van der Zanden: ,,De studenten die het beter doen op de universiteit gaven wel vaker aan dat er op hun middelbare school aandacht was voor reflectie op onderzoek, bijvoorbeeld door een docent die hier graag iets aan deed. Ze hoefden niet perse op een school gezeten te hebben met een aparte wetenschappelijke leerlijn.”

Beter profielwerkstuk
De WON-scholen in de regio merken dat het academische voortraject al tijdens de vwo-opleiding zijn vruchten afwerpt. Pelgrim: ,,Sinds we wetenschapsoriëntatie aanbieden zien we het niveau van het profielwerkstuk (waarvoor leerlingen zelfstandig een groter onderzoek moeten doen in bovenbouw vwo, red.) met sprongen vooruitgaan.”

Bron: Eindhovens Dagblad, 5 april 2020. Door: Judith Evertse